.png)
(toc) #title=(AI Và Những Câu Hỏi Đạo Đức Nhỏ)
Làm quen với AI cũng giống như học lái xe vậy. Ban đầu, tôi chỉ tập trung vào việc làm sao để "lái" cho mượt, làm sao để đi từ điểm A đến điểm B nhanh nhất. Tôi đã đi từ sợ hãi, đến ngạc nhiên, rồi đến thành thạo và xem nó như một phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Nhưng khi đã quen tay lái rồi, tôi bắt đầu nghĩ xa hơn: về luật lệ trên đường, về an toàn cho mình và cho người khác, và về trách nhiệm của một người cầm lái. Tương tự như vậy, sau một thời gian "thân thiết" với người bạn AI, trong đầu tôi bắt đầu nảy sinh những "lấn cấn" dễ thương, những câu hỏi nhỏ nhưng không kém phần quan trọng về việc "sống chung" có trách nhiệm.
"Tâm sự" với AI - Liệu có ai đang "nghe lén"?
Đây có lẽ là lấn cấn đầu tiên của tôi. Tôi nhận ra mình đang "tâm sự" với AI đủ thứ, từ những bản kế hoạch công việc còn dang dở, những ý tưởng cá nhân chưa dám kể với ai, cho đến những dòng suy nghĩ vẩn vơ nhất. Nó giống như một cuốn nhật ký biết nói.
Rồi một câu hỏi bật ra trong đầu: Những "lời tâm sự" này của tôi sẽ đi về đâu? Liệu thông tin cá nhân tôi đưa cho AI có thực sự an toàn? Tôi không phải là chuyên gia bảo mật, nhưng trực giác mách bảo tôi rằng, cũng giống như bất cứ thứ gì trên Internet, tôi cần phải cẩn trọng. Tôi bắt đầu tập một thói quen mới: không bao giờ chia sẻ những thông tin quá nhạy cảm như mật khẩu, thông tin tài chính, hay những bí mật riêng tư sâu kín nhất cho AI, dù nó có hứa hẹn sẽ giúp tôi giải quyết vấn đề tốt đến đâu.
Mắt thấy tai nghe - Nhưng liệu có tin được không?
Tôi đã từng trầm trồ khi AI có thể vẽ nên một bức tranh đẹp như mơ từ vài dòng chữ. Nhưng giờ đây, chính sự "ảo diệu" đó lại làm tôi thấy hơi "lạnh gáy". Tôi nghĩ rằng, cũng với công nghệ đó, người ta hoàn toàn có thể tạo ra những hình ảnh, những đoạn video giả mạo trông y như thật.
Làm sao để tôi phân biệt được đâu là ảnh chụp một sự kiện có thật, đâu là tác phẩm do AI tạo ra? Làm sao để tin rằng một đoạn âm thanh không phải là sản phẩm cắt ghép tinh vi? Câu trả lời là: rất khó. Và điều này khiến tôi nhận ra tầm quan trọng của việc tự trang bị một "bộ lọc" trong chính bộ não của mình. Tôi tập thói quen hoài nghi một cách lành mạnh, luôn tự hỏi "Nguồn tin này từ đâu?", "Có trang báo uy tín nào khác xác nhận không?" trước khi vội vàng tin và chia sẻ một thông tin gây sốc.
Khi AI "phạm lỗi", ai sẽ là người "chịu phạt"?
Đây là câu hỏi có lẽ là "hóc búa" nhất. Giả sử tôi dùng AI để tóm tắt một tài liệu về sức khỏe, và nó vô tình bỏ sót một chi tiết chống chỉ định quan trọng, dẫn đến hiểu lầm. Lỗi này là của ai? Của tôi, vì đã quá tin tưởng? Của AI, một cỗ máy không có năng lực chịu trách nhiệm? Hay của công ty đã tạo ra nó?
Đây là một vấn đề lớn mà ngay cả các chuyên gia và luật sư trên thế giới vẫn đang tranh cãi. Nhưng ở góc độ người dùng cuối, tôi tự đặt ra một quy tắc cho mình: Tôi là người chịu trách nhiệm cuối cùng cho bất kỳ sản phẩm nào do tôi tạo ra, dù có sự trợ giúp của AI hay không. AI là một người phụ tá, nhưng tôi mới là thuyền trưởng. Tôi phải là người kiểm tra lại lần cuối, đảm bảo mọi thứ chính xác và đúng đắn trước khi công bố.
Làm "công dân tốt" trong vương quốc AI
Những câu hỏi trên không phải để khiến chúng ta sợ hãi hay quay lưng với AI. Ngược lại, việc đặt ra chúng cho thấy chúng ta đang trưởng thành cùng với công nghệ. Tương lai của AI không chỉ nằm trong tay những tập đoàn công nghệ khổng lồ. Nó được định hình bởi chính hàng tỉ người dùng như chúng ta, qua những lựa chọn và hành vi mỗi ngày.
Mỗi chúng ta đều có thể góp phần xây dựng một tương lai AI lành mạnh hơn bằng những hành động nhỏ:
- Tò mò một cách có ý thức: Đọc (hoặc ít nhất là biết) về các chính sách riêng tư của công cụ mình dùng.
- Chia sẻ có trách nhiệm: Suy nghĩ kỹ trước khi lan truyền một thông tin chưa được kiểm chứng.
- Tham gia vào cuộc đối thoại: Trò chuyện về những vấn đề này với bạn bè, đồng nghiệp.
Bằng cách đó, chúng ta không chỉ là người dùng, mà còn là những "công dân số" tốt, đang cùng nhau định hình nên luật lệ cho một thế giới mới đầy hứa hẹn.
Cục Mỡ
